تلاش علمى و خلق آثار
جوامع اسلامى بویژه هندوستان، در دوران زندگى میرحامد حسین، بیش از پیش دچار آشوب و تفرقه شده بود. استعمارگران و دشمنان اسلام، همواره براى دست یافتن به اهداف شوم و غارتگرانه خود، دوست مى داشتند که مسلمانان با هم اتّحاد نداشته باشند و مدام با خصومت زندگى کنند. بدین خاطر گاه دانشمندانى را در میان خود مسلمانان تحریک مى کردند تا با نوشتن و یا گفتن حرفهایى تفرقه افکن و اختلاف آفرین، صفوف آنان را بر هم زنند و محیط زندگى برادرانه را تبدیل به بلوا و آشوب و سوءظنّ و دشمنى سازند.
علامه سیّد محمد قلى پدر میرحامد حسین، سالها عمر خود را صرف جواب دادن شبهات و تهمتهائى کرد که دشمنان اسلام، به دست برخى از دانشمندان مسلمان، علیه شیعه و مکتب اهل بیت (علیهم السلام) شایع مى کردند اکنون بعد از پدر نوبت به پسر صالح و خلف او یعنى علامه میرحامد حسین هندى رسیده بود. او مشاهده مى کرد که چه افتراها و تهمتهایى بر شیعه مى بندند که روح شیعه از آنها خبر ندارد... این بود که تصمیم گرفت کمر همّت ببندد و همچون پدرش، در عرصه قلم و تحقیق و تتبّع و بیان حقائق اسلام و وقایع تاریخ اسلام، به دفاع از حق برخیزد و به تهمتهاى مغرضانه و جاهلانه و خصومت آمیز دشمنان تشیّع، پاسخ دهد «تا سیه روى شود هرکه در او غش باشد!»
نخستین کارش، نقد، بررسى، تصحیح و تهذیب بعضى از کتابهاى ارزشمند پدرش علاّمه سید محمد قلى، بود.([5]) چرا که بسیارى از آثار پدرش، در دفاع از مکتب شیعه و پاسخ به ایرادهاى مخالفان تشیّع بود و شایسته بود که پسر دانشمند و فرزانه، آنها را تصحیح و چاپ و منتشر کند. میرحامد حسین سالهایى از عمر گرانمایه خود را در این راه صرف کرد و از این رهگذر، خدمات شایانى به عالم تشیع ارزانى داشت. آنگاه خود اقدام به نوشتن کتاب نمود. اینک به ذکر آنها مى پردازیم:
1. استقصاء الافحام، ده جلد و به فارسى است. مؤلف در این کتاب مطالبى را پیرامون قرآن کریم، حضرت مهدى(عج) شرح حال بسیارى از دانشمندان اهل سنّت و اصول و فروع دین، مطرح کرده است و پاسخى است به کتاب «منتهى الکلام» تألیف حیدرعلى فیض آبادى حنفى، که مطالبى شبهه آمیز و بى اساس درباره شیعه داشت.([6])
2. شوارق النصوص، پنج جلد در علم کلام.
3. افحام اهل المین، ردّى است بر کتاب «ازالة الغین» تألیف حیدر على فیض آبادى حنفى.
4. اسفار الانوار، سفرنامه حج و کربلا.
5. کشف المعضلات فى حلّ المشکلات.
6.العضب البتار فى مبحث آیة الغار.
7.النجم الثاقب فى مسألة الحاجب، کتاب فقهى در موضوع ارث.
8.الدررالسنیّه فى المکاتیب والمنشآت العربیه.
9. زین الوسائل الى تحقیق المسائل، مسائل فقهى و گوناگون.
10.الدّرایع، در شرح شرایع محقق حلّى.([7])
11. عبقات الانوار فى مناقب الائمة الاطهار.
این اثر بزرگترین و ارجمندترین کتاب اوست و از شاهکارهاى علمى و اعتقادى شیعه بشمار مى رود. مؤلف بزرگوار این کتاب عظیم و شگفت انگیز را در مناقب ائمه اطهار (علیهم السلام) و در جواب کتاب ضدّ شیعى «تحفه اثنا عشریه» نوشته است.
کتاب خصومت برانگیز «تحفه اثنى عشریه» (هدیه اى براى شیعیان دوازده امامى) را مولوى عبدالعزیز دهلوى (م1239 ق.) معروف به «سراج الهند» (چراغ هند) نوشته بود. امّا چه تحفه اى و چه هدیه اى؟! او که از عالمان برجسته و فاضل شبه قارّه هند و از اهل سنت بود، بدون توجّه به آیات وحدت بخش قرآن و سفارشهاى پیامبر(صلى الله علیه وآله)در این کتابش، عقاید و آراء شیعه را بطور عموم و فرقه اثنا عشریه را بالخصوص در اصول و فروع و اخلاق و آداب و تمامى معتقدات و اعمالشان به عباراتى خارج از نزاکت و کلماتى بیرون از آداب و سنن مناظره و به کتب نوآموزان - که به خطابه نزدیکتر است تا به برهان یا دست کم نقل صحیح مطالب - مورد حمله و اعتراض قرار داده... کتاب را مملو از افتراآت و تهمتهاى شنیعه ساخته است... و باعث تشتّت جبهه اسلامى هند شد. این کتاب در دل برادران مسلمان نسبت به یکدیگر کینه و نفرت پدید آورد و صفاى مسجد و محراب، شکوه رمضان و عاشورا را کدر ساخت.([8]) ...
عبقات الانوار([9])، داراى دو منهج و هر منهج نیز مشتمل بر مجلّداتى چند است. منهج اوّل درباره اثبات دلالت آیاتى چند از قرآن مجید بر امامت است، از جمله آیه:
«انّما ولیکم الله و رسوله والذین آمنواالذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزّکاة و هم راکعون» مائده/ 55.
و آیه:
«الیوم اکملت لکم دینکم... .» مائده/ 3
و آیات فراوان دیگرى که بر امامت شرعى و الهى ائمه اهل بیت عصمت و طهارت (امام على و فرزندان معصومش (علیهم السلام)) دلالت مى کند. همه را مورد بحث عالمانه و محققانه و گسترده قرار داده است. گفته اند این مجلد هنوز به چاپ نرسیده است و در کتابخانه عظیم مؤلف دانشمندش، در شهر لکهنو نگهدارى مى شود.
منهج دوّم کتاب، درباره احادیث دوازده گانه اى است که مولوى عبدالعزیز دهلوى در کتاب تحفه اثناعشریه،مغرضانه اصل یا تواتر آنها را انکار و اشکالاتى بر این احادیث شیعى وارد کرده بود. این منهج از کتاب شگفت آور و عظیم عبقات الانوار، 30 جلد است که حدود دوازده جلد آن در هندوستان و ایران به چاپ رسیده است. هریک از احادیث دوازده گانه، خود یک مجلّد و برخى از این مجلّدات هم در چندین جلد به سبک قدیم و سنگى چاپ شده است بدین شرح:
مجلد اوّل از منهج دوّم، در مورد حدیث غدیر.
مجلد دوّم، در موضوع حدیث منزلت.
مجلد سوّم، درباره حدیث ولایت.
مجلد چهارم، درباره حدیث طیر.
مجلد پنجم، به شرح و بیان حدیث «انا مدینة العلم و علىّ بابها...».
مجلد ششم، درباره حدیث تشبیه.
مجلد هفتم، درباره حدیث «من ناصب علیاً لخلافه فهو کافر».
مجلد هشتم، دربیان حدیث نور «کنت انا و على نوراً...»
مجلد نهم، درباره حدیث «رایت».
مجلد دهم، در موضوع حدیث «انّک تقاتل على تأویل القرآن...».
مجلد یازدهم، در مورد حدیث «الحقّ مع علىّ...».
مجلد دوازدهم، درباره حدیث ثقلین