آثار ابن بطریق

1. عمدةُ عیون صحاح الاخبار فى مناقب امام الابرار.

نام دیگر این کتاب، «العمدة فى عیون مناقب امام الابرار امیرالمؤمنین على بن ابى طالب وصى المختار و الائمة من ذریته الاطهار» است که از مهم ترین آثار به جا مانده از ابن بطریق به شمار مى آید. موضوع این کتاب مناقب على(علیه السلام)در صحاح، سنن و مسانید اهل سنت است و در آن 913 روایت از طریق عامه و خاصه، آورده شده است.

وجه تسمیه این کتاب به «العمده... یا «عمده عیون...» بدین سبب است که در بردارنده همه و یا اکثر روایاتى است که در مناقب على(علیه السلام) در منابع مهم اهل سنت ذکر شده است.

منابع اصلى العمده عبارتند از: مسند ابن حنبل که از آن 174 حدیث نقل کرده است، صحیح بخارى با 79 حدیث، صحیح مسلم با 95 حدیث، تفسیر ثعلبى با 128 حدیث، صحیحین حمیدى 56 حدیث، مناقب ابن مغازلى 259 حدیث، صحاح سته وزین بن معاویه عبدرى 79 حدیث، غریب الحدیث ابن قتیبه دینورى 6 حدیث، المصابیح فراء 7 حدیث، الفردوس ابن شیرویه دیلمى 6 حدیث، المغازى محمد بن اسحاق 2 حدیث، تاریخ طبرى 2 حدیث و علاوه بر اینها اخبارى از اهل سنت در مناقب ائمه معصومین(علیه السلام) نیز از آن منابع آورده است.

این کتاب مشتمل بر 9 فصل است که مطالبى بدین ترتیب «نسبت آن حضرت، کنیه، زمان ولادت، نسبت مادرش، وفات، تعداد فرزندان، انگشترهایش، آیه تطهیر و آیه مودّت» نگاشته شده است.^([39])

کتاب العمده بارها به چاپ رسیده است از جمله در سال هاى (1309 هـ .ق.) در تبریز، (1407 هـ .ق.) در قم، (1412 هـ .ق.) در تهران که چاپخانه افست تهران با مقدمه استاد جعفر سبحانى ـ رئیس مؤسسة امام صادق(علیه السلام) قم ـ چاپ و نشر آن را به عهده گرفته است.^([40])

این اثر گران بها یکى از منابع مهم روایى در قرن هاى ششم به بعد است. همان طور که علامه مجلسى تصریح مى کند در خیلى از اجازه نامه هایى که مشایخ روایت به راویان و شاگردان خود مى دهند نام این کتاب ذکر مى شود که نشان از مقام خاص مؤلف در نزد آنان دارد.^([41])

2. المستدرک المختار فى مناقب وصّى المختار.

این کتاب در واقع مکمل کتاب العمده است که حدود 600 روایت دیگر از منابع اهل سنت در خصوص مناقب و فضائل على(علیه السلام) در آن جمع آورى نموده است.^([42]) علامه مجلسى در بحارالانوار مى گوید: نزد ما نسخه اى قدیمى از این کتاب وجود دارد که احتمالاً به خط مؤلف آن (ابن بطریق) باشد^([43]). نسخه دیگر از این کتاب در کتابخانه «السماوى» نجف دیده شده است که به کتابخانه معروف آیت الله حکیم در نجف انتقال داده شده است.^([44])

3. خصائص الوحى المبین فى مناقب امیرالمؤمنین(علیه السلام).

موضوع این کتاب که بعد از دو کتاب العمده و المستدرک المختار نوشته شده است، مناقب على(علیه السلام)بر اساس روایاتى است که در تفسیر آیات قرآن کریم و از طریق اهل سنت از پیامبر، نقل شده است. و به عبارتى حاوى تمامى آیاتى است که به اقرار عالمان، محدثان و مفسران اهل سنت در مناقب آن حضرت نازل شده است.^([45])

نویسنده ریاض العلما مى گوید:

من نسخه اى قدیمى از این کتاب را در تبریز با چشم خود دیده ام، همان طور که نسخه اى از آن نزد من وجود دارد.^([46])

این اثر ارزشمند در سال 1311هـ .ق. در ایران با چاپ سنگى، به چاپ رسیده است.^([47])

4. اتفاق صحاح الاثر فى امامة الائمّة الاثنى عشر.^([48])

5. تصفح الصحیحین فى تحلیل المتعتین.^([49])

منظور از متعتین در این اثر، حج و ازدواج موقت است که ابن بطریق با آیات و روایات نبوى(صلى الله علیه وآله) به اثبات رسانده است که آن دو در تمام عصر رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) جایز بوده است و بعد از آن حضرت به خاطر مصالح سیاسى، حاکمان زمان و بعضى از فرق اسلامى از آن دو نهى کرده اند.^([50])

6. الرّد على اهل النظر فى تصفّح ادلّه القضاء و القدر.

7. عیون الاخبار.

8. رجال الشیعه.

9. المناقب.^([51])