حدیث: امام علي عليه السلام فرمودند : إذا رَأيتَ عالِما فَکُن لَهُ خادِما ؛ هرگاه دانشمندى ديدى، به او خدمت کن. ( غررالحکم ح ۴۰۴۴ ) حدیث: امام علي (عليه السلام) فرمودند: النَّظرُ إلي العَالِم أحبُّ إلَي الله مِن اعتکافِ سَنَهٍ فِي البَيت الحَرام؛ نگاه کردن به عالم و دانشمند نزد خداوند، از يک سال اعتکاف در کعبه برتر است. ) حدیث: امام صادق عليه السلام فرمودند: إنّ علِیّا کانَ عالِما والعلمُ یُتوارَثُ ، ولَن یَهْلِکَ عالِمٌ إلّا بَقِیَ مِن بَعدِهِ مَن یَعلَمُ عِلمَهُ أو ما شاءَ اللّهُ ؛(امام) على عليه السلام عالم بود، و علم ، ارث برده مىشود. هرگز عالمى نمى ميرد مگر آن که پس از او کسى مى ماند که علم او يا آنچه را خدا خواهد، بداند. ( الکافي : ۱ / ۲۲۱ / ۱ ) ) حدیث: امام جواد عليه السلام فرمودند: العلماء غرباء لکثرة الجهال؛ عالمان، به سبب زيادي جاهلان، غريب اند. ( مسند الامام الجواد، ص ۲۴۷ ) ) حدیث: امام صادق عليه السلام فرمودند: اِذا کانَ یَومُ القيامَةِ بَعَثَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ العالِمَ وَ الْعابِدَ ، فَاِذا وَقَفا بَیْنَ یَدَىِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ قيلَ لِلْعابِدِ : اِنْطَلِقْ اِلَى الْجَنَّةِ وَ قيلَ لِلْعالِمِ : قِف تَشَفَّعْ لِلنّاسِ بِحُسْنِ تَأديبِکَ لَهُمْ؛ هر گاه روز قيامت گردد، خداى عزّوجلّ عالم و عابد را برانگيزاند . پس آنگاه که در پيشگاه خداوند ايستادند به عابد گفته مى شود : «به سوى بهشت حرکت کن» و به عالم گفته مىشود : « بايست و مردم را به خاطر آنکه نيکو ادبشان نمودى ، شفاعت کن ». ( علل الشرايع، ج ۲، ص ۳۹۴، ح ۱۱ ) ) حدیث: رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند: العلماء مصابيح الارض، و خلفاء الانبياء، و ورتني و ورثه الانبياء. علما چراغهاي زمين اند و جانشينان پيامبران و وارثان من و پيامبران هستند. ( کنز العمال/ ۲۸۶۷۷٫) ) حدیث: رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند: موت العالم ثلمه في الاسلام لا تسد ما اختلف الليل و النهار در گذشت عالم، رخنه اي است در اسلام که تا شب و روز در گردش است، هيچ چيز آن را جبران نمي کند. ( کنزالعمال/ ج ۲۸۷۶۰٫ )
12 مهر 1394, 19:44
معرفی کتاب
این کتاب نخستین کتاب کاملی است که در قرآن هدف واحدی را تعقیب می‌کند و آن خط سیر مجازات و استعارات در کلام خداوندی است .این حرکت مهم بلاغی که در یک موضوع خاص در قرآن کریم انجام گرفته است، نشان می‌دهد که سیّد رضی کسی است که نخستین گام را در تعریف مجازات و استعارات قرآن برداشته و به تألیفی مستقل در این باره پرداخته است. سید رضی، در این کتاب سوره سوره و آیه آیه قرآن را بررسی کرده است.در مزیت آن همین بس که تاکنون هیچ کتابی در مجازات قرآن، نتوانسته است با آن برابری کند. ملا کاتب چلبی، صاحب کتاب«کشف الظنون»، در این باره چنین آورده است:«عزالدین بن عبد السلام، دانشمند معروف مصری(در گذشته به سال 660 ه)، کتابی به نام مجاز القرآن نوشته که جلال الدّین سیوطی (در گذشته به سال 911 ه)آن را به صورت فشرده به نام مجاز الفرسان الی مجاز القرآن نگاشته است.ولی هیچ یک از این‌ها در معنای بیان استعاری مجاز که در انحصار سید رضی بوده است، به پایه تلخیص البیان نمی‌رسند.»در واقع می‌توان چنین داوری کرد که کتاب سید رضی، تفسیری ویژه در تبیین مجازات و استعارات قرآنی است که مؤلف در آن کم‌تر به بیان قصص و اخبار و مسائل فقهی و غیره اهتمام کرده است[i]کتاب تلخیص البیان، تفسیر کامل قرآن به معنای صحیح کلمه نیست، زیرا سید رضی آیات را کلمه کلمه شرح نکرده است؛کاری که طبری، نسفی، قرطبی، بیضاوی، ابن کثیر و...بدان پرداخته‌اند.بلکه قرآن را سوره به سوره در معرض پژوهش دقیق قرار داده و هر یک را از دیدگاه مجاز بیانی تحلیل کرده است.مثلا درسیّد رضی و "تلخیص البیان فی مجازات القرآن"مهدی تجلیل کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث سوره‌ای که 200 آیه یا بیش‌تر داشته است، جز ده آیه را به پژوهش مجازی اختصاص نداده است(آیاتی که در آن مجاز به کار نرفته، مورد تفسیر او قرار نگرفته‌اند).[ii] البته سید رضی در موضوع تفسیر قرآن کتاب دیگری با عنوان«حقائق التأویل»به رشته تحریر درآورده است
ارزش علمی و ادبی کتاب تلخیص البیان فی مجازات القرآنسید در آغاز کتاب"مجازات النبویّه"به جایگاه و ارزش کتاب تلخیص اشاره کرده و چنین آورده است: [iii]"در زیبایی و ارزش این گنجینه، که به نام تلخیص البیان فی...نگاشته‌ام، لازم است بگویم، در تألیف آن راهی را پیموده‌ام که تاکنون پیموده نشده و دری را گشوده‌ام که تاکنون هیچ کس آن را نگشوده است"
قراءات در تلخیص البیانبا دقت در عبارت‌های این کتاب کاملا روشن می‌شود که سید رضی بسیاری از آیات را بر اساس قرائت‌های غیر شاذّی آورده است که در عین حال با قرائت قرآنی موجود و در دسترس ما تفاوت دارد.به عبارت دیگر، او قرائت‌هایی را برگزیده است که با قرائت‌های هفتگانه متواتر و مشهور تناسب دارند؛ [iv] به عنوان نمونه :در سوره البقره در آیه" یخادعون الله و الذین آمنوا و م[به تصویر صفحه مراجعه شود]در سوره التحریم،
"یخادعون الاّ انفسهم" [v] ، قرائت حمزه و کسائی و عاصم و ابن عامر را آورده است:"و ما یخدعون".
,,,,قرائت"نصوحا"را با قرائت "نصوحا" آورده است که اولی به ضمّ نون و دومی به فتح نون است[vi] :"یا ایّها الّذین آمنوا توبوا إلی اللّه توبة نصوح. [vii]
ضمّ نون همان قرائت ابوبکر بن عیاش است که این قرائت را از عاصم بن ابی النجود گرفته است
,,,منابع
رشد آموزش قرآن 1383 شماره 5
[i] المجازات النبویّه
[ii] دیوان شعر، گردآوری توسط ابو حکیم الخبری
[iii] خصائص الائمه
[iv] حقائق التأویل فی متشابه التنزیل
[v] معانی القرآن
[vi] الحسن من شعر الحسین
[vii] کتاب رسائل، گردآوری از ابو اسحاق الصّابی