خدمات عمرانى

آیت الله ملکوتى در مدت حضور و رفت و آمدهاى تبلیغى ـ مذهبى در شهرهاى سراب و تبریز، با جذب افراد خیرخواه و نیکوکار، اقدام به تأسیس و تجدید بناى مراکز علمى، فرهنگى و مذهبى زیادى، مانند مسجد، مدرسه علمیه، صندوق قرض الحسنه، کتابخانه و مصلاکرده است که هر کدام به نوبه خود در رشد و بالندگى مردم منطقه، تأثیر بسزایى داشته است. در این جا به طور فشرده به برخى از خدمات عمرانى اشاره مى کنیم:

1. مسجد امیرالمؤمنین(علیه السلام)

این مسجد در داخل بازار سراب قرار دارد و قبلا به نام «مسجد میدان» معروف بود. باگذشت زمان، ساختمان آن فرسوده و تخریب شده بود به گونه اى که بهره بردارى و استفاده از آن با مشکلاتى همراه بود. در سال هاى 49 ـ 50 ش. آیت الله ملکوتى با همیارى مردم سراب، اقدام به تجدید بناى این مسجد کرد و آن را «مسجد امیرالمؤمنین (علیه السلام)» نام نهاد. هم اکنون این مسجد، یکى از مساجد پررونق این شهر به شمار مى آید. این مسجد، در روزگار مبارزات مردم علیه رژیم ستم شاهى و دوران اوج انقلاب، کانون و مرکز انقلابیون بود و به رهبرى و مدیریت آیت الله ملکوتى اداره مى شد و همه راهپیمایى ها و تظاهرات در آن جا تدارک و برنامه ریزى مى شد.

2. مسجد حضرت رسول الله(صلى الله علیه وآله)

این مسجد، چون در جنب چشمه «اوچ گوزلى» واقع بود، به مسجد اوچ گوزلى معروف شد و پس از تجدید بنا، توسط آیت الله ملکوتى، به مسجد رسول الله (صلى الله علیه وآله) نام گذارى گردید.

3. مسجد حضرت ابوالفضل(علیه السلام)

این مسجد، چون در وسط شهر قرار گرفته، به مسجد «آرالیق» مشهور بود و پس از تجدید بنا، توسط وى به نام مسجد حضرت ابوالفضل علیه السلام تغییر نام پیدا کرد.

4. مدرسه علمیه حضرت ولى عصر(عج)این مدرسه، جنب مسجد امیرالمؤمنین (علیه السلام)قرار دارد و داراى دو طبقه مى باشد که همزمان با تجدید بناى این مسجد، به همّت آیت الله ملکوتى تأسیس شده است. این مسجد، در یکى از محله هاى سراب و نزدیک جاده تبریز است و تمام هزینه ساخت آن را مرحوم حاج خداداد اقتصادى پرداخت نمود.

5. کتابخانه المهدى(عج)

این مرکز فرهنگى نیز در کنار مسجد امیرالمؤمنین (علیه السلام) قرار دارد و داراى ده هزار جلد کتاب در موضوعات مختلف است و در دوران ستم شاهى، شعبه هاى آن در روستاهاى اطراف هم راه اندازى شد که در رشد انقلابى و سطح آگاهى مردم منطقه، بسیار مؤثر و کارگشا شد و محل تجمع جوانان و دانشجویان مذهبى گردید.

6. صندوق قرض الحسنه المهدى(عج)

این مرکز اقتصادى و تعاونى نیز در سال هاى پیش از انقلاب به همّت آیت الله ملکوتى و همیارى چند تن از نیکوکاران شهر سراب تأسیس گردید. این مرکز، فقرا، مستمندان و افراد آسیب پذیر را از طریق پرداخت وام حمایت مى کرد و در حد خود، بسیار مثمرثمر و پرفایده بود. این مرکز هم اکنون نیز فعال است و نقش چشم گیرى در حمایت از اقشار آسیب پذیر دارد.

7. صندوق مستمندان

از طریق این مرکز، افراد نیازمند شناسایى و کمک مالى بلاعوض به آنها پرداخت مى شد. و به همّت و مدیریت آیت الله ملکوتى فعالیّت مى کرد^[25].

8. مصلاى بزرگ تبریز

زمین این مصلا، حدود ده هکتار، مساحت دارد و پیش از این نیز مسجد بوده و در زمان سلطان محمّد خدابنده، یکى از وزرایش، به نام «على شاه» آن را ساخت و اغلب در آن جا مراسم قرائت قرآن موعظه و سخنرانى برگزار مى شد. این مسجد تا زمان صفویان دایر بود. در وسط این مسجد، حوض بزرگى قرار داشت و شاه اسماعیل صفوى، قایقرانى را در استخر آن آموزش دیده است. در زمان صفویان وقتى عثمانى ها وارد آذربایجان و تبریز شدند، بخش هایى از این مسجد را تخریب و قسمت هایى از آن را به سربازخانه تبدیل کردند و پس از آن به «ارگ»، یعنى پادگان و سربازخانه شهرت پیدا کرد. پس از گذر حوادث، قسمت هایى از آن توسط مردم تصرف شد و بخش وسیع آن در زمان حکومت پهلوى، به پارک شهر و محل فساد و فحشا تبدیل شد. پس از پیروزى انقلاب، بخشى از آن به انبار کالاى برخى سرمایه داران اختصاص پیدا کرد و در قسمت دیگر آن نیز برادران کمیته و سپاه مستقر شدند^[26].

آیت الله ملکوتى که از تاریخچه این مسجد بزرگ و تاریخى آگاه بود، به تجدید بناى آن اقدام کرد و باوجود مخالفت هاى گسترده اى که از سوى برخى افراد و محافل سودجو انجام گرفت، این مسجد را به حالت اولیه خود بازگرداند و یک مصلاى بزرگ و آبرومند در آن احداث نمود. هم اکنون این مصلا با امکانات خود، یکى از کم نظیرترین مصلاهاى ایران به شمار مى آید. علاوه بر این، وى در یک اقدام دیگر، کتابى در دو جلد با عنوان «مسجد، مسجد شد» نگاشت و در آن، به سیر تاریخى این مسجد، به گونه تحقیقى، عمیق و مستدل پرداخت که در بخش تألیفات شرح و تفصیل آن خواهد آمد^[27].

9. شوراى عالى حوزه هاى علمیه آذربایجان

پیش از ورود آیت الله ملکوتى به تبریز، حوزه هاى علمیه این شهر و شهرستان هاى استان، به صورت سنتى و سلیقه اى اداره مى شد و طبیعى بود که از عدم انسجام و پراکندگى رنج مى برد و چه بسا منشأ درگیرى و تفرقه مى گردید. هر مدیرى در گوشه اى به برنامه هایى که خود تدارک دیده بود و مطلوب مى پنداشت، عمل مى کرد بدون این که از برنامه هاى سایر مدارس و روش هاى آن آگاهى داشته باشد و این وضع، هرگز در شأن روحانیت و حوزه هاى علمیه دوران شکوه مند انقلاب اسلامى نبود. بنابراین، لازم بود تا در این مورد، اقدام مقدماتى و اساسى صورت پذیرد و یک انسجام جدى براى هماهنگى این مراکز صورت پذیرد. در راستاى تحقق این هدف متعالى، آیت الله ملکوتى باهماهنگى شوراى عالى مدیریت حوزه علمیه قم، اقدام به تأسیس شوراى عالى حوزه هاى علمیه آذربایجان نمود که این حرکت، یک ابتکار عمل بنیادین بود و تحوّل عظیمى را در سطح حوزه هاى علمیه و روحانیت، در آذربایجان به وجود آورد. البته در این میان، برخى از مدیران محترم مدارس که سابقه طولانى در اداره مدرسه داشتند، رنجیده خاطر شدند و از توانایى هاى آنان بهره مناسب برده نشد ولى باید توجه داشت که هر اقدام و ابتکار عمل اساسى، پیامدهایى هم به دنبال دارد و این، هرگز از ارزش و عظمت اقدام تاریخى آیت الله ملکوتى نمى کاهد.