مواضع سیاسى

الف: شرکت در جنگ جهانى اول

در سال 1914 م، آتش جنگ جهانى اول توسط کشورهاى قدرتمند اروپایى برافروخته گردید. که نتیجه این جنگ تخریب و کشته شدن چندین میلیون انسان و متلاشى شدن دو امپراتور بزرگ آن زمان یعنى امپراتورى اطریش و امپراتورى عثمانى بود.^([21]) در این جنگ وقتى کفار به سرزمین هاى اسلامى هجوم آوردند، علماى بزرگ شیعه در نجف و ایران علیه کفار به مبارزه برخاستند و خودشان هم در جلوى صفوف مسلمانان به جبهه هاى جنگ اعزام شدند. در عراق، وقتى که آیت الله میرزا محمّد تقى شیرازى فتوا به وجوب جهاد علیه کفار داد و همه اقشار مردم و علما را به مبارزه با دشمنان اسلام فرا مى خواند، آیت الله سید جمال الدین گلپایگانى همگام با سایر علما از بلاد اسلامى دفاع مى نماید.^([22])

ب: انقلاب مشروطیت ایران

در عصر قاجار، سلطه مطلقه شاهان قاجار و استبداد آن ها سخت مردم را تحت فشار قرار داده بود بطورى که کسى را توان مخالفت نبود. در دوران سلطنت ناصرالدین شاه یک سرى تحولات سیاسى ـ اجتماعى، از ناحیه شکست از روسیه، جنبش تنباکو و ضعف دولتمردان باعث شد تا اقتدار شاهانه سلاطین قاجار شکسته شود. پس از مرگ ناصرالدین شاه، مظفرالدین میرزا به سلطنت رسید. در این دوره، مردم خواهان آزادى و محدود شدن قدرت شاه به وسیله قانون بودند. سرانجام مبارزات مردم به رهبرى علما باعث پیروزى انقلاب مشروطه شد و در سال 1285 هـ .ش، مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را صادر نمود وپس از چند روز از دنیا رفت و محمّد على شاه حکومت را در دست گرفت که به مخالفت با مشروطه طلبان برخاست و مجلس را به توپ بست، اما قیام مردم، باعث شد تا محمّد على شاه به سفارت روسیه پناهنده شود. سران مشروطه پس از فتح تهران، او را از سلطنت خلع و احمد شاه را به سلطنت منصوب کردند، اما انقلاب مشروطه پس از مدتى به انحراف کشیده شد^([23]) و مرحوم آخوند خراسانى که در نجف بود، تصمیم گرفت به ایران عزیمت نماید تا اقدامات لازم را براى جلوگیرى از انحراف مشروطه انجام دهد. قرار شد حدود 15 نفر از علماى نجف، آخوند را همراهى کنند که آیت الله سید جمال الدین گلپایگانى از جمله آن ها بود، اما شب قبل از حرکت علما از نجف، آخوند خراسانى به وسیله ایادى انگلیس مسموم شد و دار فانى را وداع گفت.^([24])

ج: مخالفت با ملک فیصل

پس از انقلاب 1920 م. عراق، دولت انگلیس تلاش فراوانى نمود تا ملک فیصل که یک مهره وابسته به انگلیس بود، در عراق حکومت را به دست بگیرد، تا بوسیله او علاوه بر حفظ سلطه خود بر عراق، به ملک حسین شریف، حاکم حجاز فشار بیاورد تا او را وادار به همکارى با انگلیس نماید. قرار شد انتخابات در عراق برقرار گردد و نامزد آن ملک فیصل بود. اِعمال خشونت انگلیس ها در عراق به حمایت از ملک فیصل، باعث شد تا علماى بزرگ شیعه عراق، از جمله محمّد مهدى خالصى، سید ابوالحسن اصفهانى، میرزاى نائینى و سید حسن صدر، فتوا به تحریم انتخابات در عراق را بدهند. ملک فیصل هم در قبال آن، دستور تبعید علماى ایران را صادر کرد.^([25])