حدیث: امام علي عليه السلام فرمودند : إذا رَأيتَ عالِما فَکُن لَهُ خادِما ؛ هرگاه دانشمندى ديدى، به او خدمت کن. ( غررالحکم ح ۴۰۴۴ ) حدیث: امام علي (عليه السلام) فرمودند: النَّظرُ إلي العَالِم أحبُّ إلَي الله مِن اعتکافِ سَنَهٍ فِي البَيت الحَرام؛ نگاه کردن به عالم و دانشمند نزد خداوند، از يک سال اعتکاف در کعبه برتر است. ) حدیث: امام صادق عليه السلام فرمودند: إنّ علِیّا کانَ عالِما والعلمُ یُتوارَثُ ، ولَن یَهْلِکَ عالِمٌ إلّا بَقِیَ مِن بَعدِهِ مَن یَعلَمُ عِلمَهُ أو ما شاءَ اللّهُ ؛(امام) على عليه السلام عالم بود، و علم ، ارث برده مىشود. هرگز عالمى نمى ميرد مگر آن که پس از او کسى مى ماند که علم او يا آنچه را خدا خواهد، بداند. ( الکافي : ۱ / ۲۲۱ / ۱ ) ) حدیث: امام جواد عليه السلام فرمودند: العلماء غرباء لکثرة الجهال؛ عالمان، به سبب زيادي جاهلان، غريب اند. ( مسند الامام الجواد، ص ۲۴۷ ) ) حدیث: امام صادق عليه السلام فرمودند: اِذا کانَ یَومُ القيامَةِ بَعَثَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ العالِمَ وَ الْعابِدَ ، فَاِذا وَقَفا بَیْنَ یَدَىِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ قيلَ لِلْعابِدِ : اِنْطَلِقْ اِلَى الْجَنَّةِ وَ قيلَ لِلْعالِمِ : قِف تَشَفَّعْ لِلنّاسِ بِحُسْنِ تَأديبِکَ لَهُمْ؛ هر گاه روز قيامت گردد، خداى عزّوجلّ عالم و عابد را برانگيزاند . پس آنگاه که در پيشگاه خداوند ايستادند به عابد گفته مى شود : «به سوى بهشت حرکت کن» و به عالم گفته مىشود : « بايست و مردم را به خاطر آنکه نيکو ادبشان نمودى ، شفاعت کن ». ( علل الشرايع، ج ۲، ص ۳۹۴، ح ۱۱ ) ) حدیث: رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند: العلماء مصابيح الارض، و خلفاء الانبياء، و ورتني و ورثه الانبياء. علما چراغهاي زمين اند و جانشينان پيامبران و وارثان من و پيامبران هستند. ( کنز العمال/ ۲۸۶۷۷٫) ) حدیث: رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند: موت العالم ثلمه في الاسلام لا تسد ما اختلف الليل و النهار در گذشت عالم، رخنه اي است در اسلام که تا شب و روز در گردش است، هيچ چيز آن را جبران نمي کند. ( کنزالعمال/ ج ۲۸۷۶۰٫ )
19 فروردین 1398, 13:4
شیخ ابو محمد روز بهان بن ابی نصر بقلی فسائی شافعی صوفی معروف به «شیخ شطاح» .
از مشاهیر عرفاء و ابدال قرن ششم هجری است، مدتها در مسافرت و سیر در آفاق و انفس بود، عراق عرب و کرمان و حجاز و شام و مصر را سیاحت کرد، و در اسکندریه خدمت صدر الدین ابو طاهر احمد بن محمد بن احمد بن محمد بن ابراهیم سلفه اصفهانی (متوفی 576) که از مشاهیر فقهاء و محدثین مذهب شافعی بود رسید، و خرقه فقر را از دست شیخ سراج الدین محمود بن خلیفه بن عبدالسلام بن احمد بن سالبه بیضاوی (متوفی 562) پوشید، و تن بریاضات شاقه و مجاهدات بلیغه داد، و چون از سیر و سیاحت بشیراز برگشت مدتی در کوهها آنشهر بعبادت و ریاضت، و گریه و زاری گذرانید، و پنجاه سال در جامع عتیق و سایر مساجد شیراز مردم را اندرز داد
از شیخ ابوالحسن علی بن عبدالله کردویه (متوفی 606) نقل شده که گفت: روزی با جماعتی در خدمت روز بهان بودم و تا آنزمان رفعت مقام و مرتبت عالی شیخ را در علم و عرفان درک نکرده بودم، و با خود میگفتم من از حیث علم و حال از او برترم، ناگهان شیخ بدانچه در ضمیرم میگذشت ملهم شده روی بمن کرده گفت: «این تصور را زا ذهن خود دور کن زیرا که امروز کس بپایه روز بهان نمیرسد و اوست کهب یگانه عصر است»
و این معنی را در یکی از قصائد فارسی خود گفته است آنجا که میگوید:
روزبهان در باب الخداش شیراز رباطی بساخت و در آنجا بار شاد مریدان و اطعام آیندگان و روندگان مشغول شد ـ در اواخر عمر مبتلی بمرض فلج شد و بعضی از مریدانش بمصر رفتند و از خزانه سلطان مقداری روغن بلسان گرفته برای مداوایش بیاوردند. و چون مطلب را باو گفتند از آنها تشکر نمود و در حقشان دعا کرد، ولی از استعمال روغن تحاشی جست و گفت: «در خارج خانقاه سگی است که مبتلی بچرب شده و زجر همی کشد، روغن را ببدن او بمالید، و بدانید که روز بهان با اینگونه روغنهای دنیوی شفا نمیپاید، و آنچه را می‌بیند معشوق برپای من هشته همانا قیدی از قیود عشق است و تا زمان وصل باقی خواهد ماند.»
از پس این گفته باندک زمان اعنی در نیمه محرم سال شصصد و شش روح پر فتوحش بشاخسار چنان پرواز کرد و در خانقاه خود در محله بالکفت مدفون شد، ابیات ذیل از اوست:
(رباعی)
و له ایضاً
و له ایضا
وله ایضاً
***
روزبهان را در تفسیر و حدیث و فقه و تصوف تألیفات فراوانی است که نام بعضی از آنها ذیلا نوشته میشود:
1ـ لطائف البیان فی تفسیر القرآن 2ـ عرائص البیان فی حقائق القرآن (این دو کتاب در تفسیر است بوذاق صوفیه) 3ـ مکنون الحدیث 4ـ حقائیق الاخبار 5ـ الموشح فی المذاهب الاربعة و ترجیح قول الشافعی بالدلیل (در فقه) 6ـ العقائد 7ـ الارشاد 8ـ المناهج ( این سه جلد ایخیر در اصول است) 9ـ مشرب الارواح 10ـ منطق الاسرار 11ـ شرح الطواسین (شرح بر کتاب الطواسین منسوب بحسین بن منصور حلاج و بفارسی است) 12ـ لوامع التوحید 13ـ مسالک التوحید 14ـ کشف الاسرار 15ـ مکاشفات الانوار 16ـ شرح الحجب و الاستارفی مقامات اهل الانوار 17ـ سیر الارواح 18ـ العرفان فی خلق الانسان 19ـ رسالة الانس فی روح القدس 20ـ غلطات السالکین 21ـ سلوة العاشقین 22ـ تحفة المحبین 23 ـ عبهر العاشقین (فارسی) 24ـ سلوة القلوب 25ـ دیوان المعارف 26ـ صفوة مشارب العشق 27ـ منهج السالکین 28ـ مقابین السماع 29ـ رسالة القدس 30ـ الانوار فی کشف الاسرار (در تصوف) 31ـ رساله شطحیات (بعربی فارسی)[1]
[1] ـ برای اطلاع زیادتر بر احوال روز بهان بمأخذ ذیل مراجعه فرمایند: تاریخ گزیده شیراز نامه ـ نفخات الانس جامی ـ حبیب السیر ـ کشف الظنون ـ ریاض العارفین ـ و طرائق الحقایق.