اقای دکتر ضیاء الدین اسمعیل بیگی شیرازی فرزند مرحوم حاج محمد کریم فرزند محمداسمعیل.
خانواده اسمعیل بیگی در شیراز مشهور است، و اسمعیل بیک نام جد اعلای آنهاست که در خدمت نادر شاه افشار بوده است، و آنچه مؤلف بخاطر دارد تمام افراد این خانواده تجارت پیشه بوده‌اند، و از مشاهیر آنها حاج محمد باقر و حاج محمود و حاج محمد تقی اسمعیل بیگی بودند که چهل سال پیش در سرای گمرک شیراز تجارتخانه داشتند و هر سه بسیار متدین و درستکار و در ایران و هندوستان و عراق عرب بحسن عمل و درستی مشهور بودند، و حاج محمد تقی شاعر نیز بود و اشعار زیادی در مدح ائمه اطهار سروده است.
حاج محمدکریم پدر آقای دکتر ضیاء الدین نیز مردی ادیب و با ذوق و اشعار عربی و فارسی فراوانی را حافظ بود و در ادبیات فارسی و عربی تبحر داشت و سالها در اداره دادگستری شیراز کارمند بود.
بالجمله صاحب ترجمه در سال هزار و دویست و هشاد چهار شمسی در شیراز متولد شد، مادرش مرحومه رقیه بیگم دختر شیخ عبدالجبار مجتهد اعلم عصر ناصر الدین شاه بوده است.
تحصیلات ابتدائی را در مدرسه مؤیدیه شیراز بپایان رسانید، و چندی هم معلم آن مدرسه بود، تا سال 1300 شمسی که نگارنده او را در انجمن ادب شیراز ملاقات کرد و با او دوست و آشنا شد و او را جوانی با هوش تشنة علم و معرفت یافت و از حسن اتفاق مرحوم میرزا علی دشتی کفیل معارف بنادر جنوب از این بنده مؤلف برای تدریس در مدرسه جدید الاحداث دولتی بوشهر آموزگاری خواست و منهم به آقای دکتر اسمعیل بیگی پیشنهاد کردم و پذیرفت و او را تلگرافی بمرحوم دشتی معرفی کردم و دستور حرکتش ببوشهر داد و روانه آن بندر شد.
مدت چهار سال ابتداء ناظم و بعد مدیر مدرسه و آخر الامر در سال 1305 شمسی کفیل معارف بنادر جنوب شد، و در این مدت که در بوشهر میبود نهایت سعی را در نشر معارف و تشویق اهالی محل بتحصیل سواد و علم بجای آورد و حتی برای پاسبانان کلاس اکابر تأسیس کرد و آنها را خواندن و نوشتن آموخت، و اگر حب جاء و ریاست داشت و بفضل و دانش اهمیت نمیداد می‌توانست خدمت خود را در کادر اداری وزارت معارف ادامه دهد و در اندک زمان ترقی کندف اما او تشنه تحصیل علم و دانش بود نه مال و جاه.
بنابراین در سال 1306 شمسی برای تکمیل تحصیلات خود بطهران رفت و دوره دارالمعلمین را بپایان رسانید و درعلم فزیک لیسانسیه شد.
آنگاه امتحان داد و بخرج دولت بفرانسه رفت و شش سال در دانشکده علوم «نانسی» در قسمتر یاضیات فزیک تحصیل کرد و در آخر باخذ دره دکترای فزیک با امتیاز نائل گشت.
در سال 1316 بطهران برگشت و استاد درس فیزیک در دانشکده علوم شده و در مدت دوره استادی خود (از سال 1324 تا 1328) معاون و سپس کفیل دانشکده علوم گردید.
از 1328 تا 1330 سمت نمایندگی علوم در شورای دانشگاه را داشته است و هم اکنون علاوه بر استادی دانشکده علوم در دانشکده پزشکی و دانشسرای عالی و دانشکده افسری نیز تدریس میکند.
در سال 1330 بنا بدعوت دولت اتازونی امریکا بدانجا رفت و یک سال در مؤسسه فنی «ماساچوسف» واقع در شهر کمبریج اتازونی و پس از آن در دانشگاه کاتولیک شهر واشنگتن بتحقیقات علمی پرداخت و ما حصل تحقیقات ابتکاری خود را در دو مقاله در انجمن رسمی «اکوستیک» امریکا بچاپ رسانید.
ششماه نیز بمطالعه سازمان دانشگاههای انازونی مشغول بود و نتیجه این مطالعه بشکل رساله در طهران توسط دانشگاه چاپ شده است.
تألیفاتش:
1ـ رساله تحقیقی در خواص ترمونانیتکی فریت دومانیزیم (تغییر خاصیت مغناطیسی اجسام در اثر تغییر درجه حرارت (این رساله بزبان فرانسه نوشته است و در سال 1314 در طهران چاپ شده)
2ـ رساله در شرح دستگاه رادار (در سال 1322 بوسیله انجمن فیزیک ایران چاش شده)
3ـ رساله تحقیقی در خواص ترمانیتکی اکسیدهای آهن (بزبان فرانسه در 1316 در طهران چاپ شده)
4ـ رساله راجع بدانشگاههای امریکا (توسط دانشگاه در طهران چاپ شده)
5ـ جلد اول اکوستیک (صوت) راجع بارتعاشات و سرعت صوت (در 1333 توسط دانشگاه در طهران چاپ شده)
6ـ جلد دوم اکوستیک مربوط بخواص صوت و سرعت صوت (در 1333 توسط دانشگاه در طهران چاپ شده)
7ـ جلد سوم بنام الکترواکوستیک (راجع بآلات وادوات صوتی که با استفاده از الکتریسته ساخته میشود (در 1327 توسط دانشگاه چاپ شده)
8 ـ رساله تحقیقات رجع باتر والتراسون روی چشم و اجزاء آن (بزبان انگلیسی است و در مجله رسمی اکوستیک اتازونی در سال 1953 مسیحی چاپ شده است)
9ـ رساله تحقیقات راجع بمواد جاذب صوت (بزبان انگلیسی ـ در مجله رسمی اکوستیک اتازونی در 1953 چاپ شده)
آقای دکتر اسمعیل بیگی در سال 1317 در طهران با دوشیزه فخر الملوک سهرابی دختر مرحوم حاج بدیع السلطنه ازدواج کرده و فعلا سه پسر بنامهای فرهاد ـ فرامرز ـ فرود ـ دارد و آقای فرهاد که فرزند ارشد او است بسیار تیز هوش است و اکنون در امریکا تحصیل میکند.
آقای دکتر اسمعیل بیگی در راه تحصیل علم مفید فیزیک و رسیدن بدرجه دکتری در این علم زحمات زیادی را متحمل شده و بدون هیچگونه وسیله و مشوق و فقط باتکاء پشت کار و همت خود عاقبت مدارج عالیه داش را طی کرده و سالها است که هر چه خود آموخته است با بناء وطن می‌آموزد و همین ایام نیز از طرف دانشگاه تهران مامور شده است که برای تحقیقات فیزیکی با تازونی امریکا برود.
خدایش محفوظ دارد که بتواند خدمات زیادتری بابناء نوع خود کند.