حصّه دوّم از نجم رابع از تکملة نجوم السمآء

در احوال علماء موجودین اطال الله اعمارهم

عالم جلیل مجتهد نبیل صاحب مفاخر جمیله و فواضل جلیله دارد و تقدّس و زهدشان شهرة آفاق است او از شاگردان مولانا الشیخ محسن بن حنفر مبسوق الذکر و جناب شیخ مرتضی الانصاری تقدّم الذکر است.

ولادت شان در سنه 1242 یکهزار و دو صد و چهل و دو شده شده.

و از تصانیف اوست شوارع الاعلام فی شرح شرایع الاسلام و نظم اللئالی فی علم الرّجال و غیر ذلک و مفصّل احوالشان از عبارت عربی واضح ولایح است که پسرشان نوشته است و هی هذا:

السیّد الاجلّ علاّمة العلماء و ملاذ الفضلاء و مقتدی الابرار الاتقیاء سیّد العلماء العاملین و سید الفقهاء المجتهدین السیّد الارحدو العلم المفرد السیّد محمد بن السیّد هاشم بن میر شجاعت علی النّقوی الهندی اللکهنوی لم یزل ادام الله برکة علی المسلمین واحد عصره فی الفضل و العلم و العمل مبرزاد ببارع التحقیق و فائق التدقیق مشغوفاً بخدمة الدین و ترویج شریعة جدة سیّد المرسلین عاکفا علی جمع العلوم و تهذیباً مشغولا باحراز بارع الکمال عن صحبة الرّجال و لم یالف الأمن یفیده او یستفید منه ما یهمه من العلم و التقوی مکبّا علی التضنیف و التألیف فی العلوم الدّینیّة فاذا شاء ان یروح نفسه اقبل علی تحریر العلوم الغریبة و بدایع الحکم و مکارم الاخلاق حین بلغ اعلی المراتب من العلم و العمل و تهذیب النّفس و هو فی ریعان الشباب لم تنبت عارضاه و قد اذعن له اذ ذاک بالتّقدّم فی کلّ فضیلة من مشایخ زمانه و کان عندهم بمنزلة العین من الانسان و الرّأس من البدن حتی انّ الشیخ الاعظم صاحب الجواهر علی جلالة قدره اشتدّت رغبته بالقرب الیه فزوجه بکریمة باذلامن عنده مالم یعهد بذله فی ذلک الزّمان و الشیخ محسن حنفر قال علی ما حکی عنه ما ینعنی من تقدیم و الاهتمام به الا انّه لانبات بعارضیه و قد اکتفیت عن ذاکر اساتیذه و مشایخ اجارته و مصنّفاته بما ذکره سلّمه الله و ادام علی المؤمنین ظلّه فی کتابه المسیّ بنظم اللئالی فی علم الرّجال الذّی اتمّ تصنیفه فی اثناء السّنة السابعة و السّبعین بعد الالف و المأتین من الهجرة قال ادام الله برکة فی ترجمة نفسه محمد بن هاشم بن میر شجاعت علی النقوی الهندی مصنّف هذا الکتاب مرّمع اخیه علی بعض احواله و ولد سنه 1243 الف و مأتین و اثنین واربعین اوفی التی بعدها و ذلک فی کلمة مغرب و تعلم القرآن فی مدّة یسیرة جدّا و عمدتها ثلثه ایّام و عمدة تلمذه فی الفقه علی الشیخ محسن بن خنفر ثم بعد وفاته علی الشیخ المرتضی الانصاری شیخ الطائفة فی هذا العصر و له منه اجازة و له من الکتب کتاب شوارع الاعلام الی شرائع الاسلام شرح به شوارع المحقق الحلی بوجه بین الاطناب والایجاز خرج منه العبادات و بعض المعاملات و کتاب الصراط المستقیم شرح المنهج القویم والاصل له ایضا و کتاب الئالی النّاظمة للاحکما اللارمحة لم یستقص فیه المستحبات بخلاف الواجبات و هو متن تام فی الفقه کله و کتاب حقایق الاصول فی اصول الفقه و کتاب الدّرر المنثورة و اکنوز المستورة فیه عمد مسائل اصول الفقه غیر مرتّب و فیه من الرجال و غیره بعض المسائل و کتاب مختصر العیون الغامزة علی خبایا الرّامزة فی العروض و العیون للدّما مینی و الرّامزة للخزرجی و کتاب السّبیکة الذّهبیّة فی الاعاریض العربیة و کتاب التّعلیق علی حجیة المنظنة لیشخنا المرتضی المذکور دام ظلّه العالی و کتاب الاضواء المزیلة للشّبه الجلیلة و کتاب التحریرات لتقریرات استاده الشیخ محسن قدّس الله سرّه و کتاب فیه تحریرات تقریرات لشیخنا المرتضی دام ظلّه العالی و ثعلیق علیها و علیها بخط شیخنا المرتضی دام عزه حواشی و کتاب مختصر مراسم سلار ره و اذا کان اصله فی غایة من الوجازة فما ظنّک بمختصره و غیر ذلک و قد احصیت له حین ذکر هذه الترجمة عشرین مجلّد اکثرها کبار یبلغ المجلّد اربعاً و عشرین کراساً فصاعداً و نسئل الله ان یجعل ذلک خالصاً لوجهه الکریم و ان ینفع به فانّه ولیّ نعمتی و القادر علی طلبتی و العالم بحاجتی و له الحمد ابداً و فوق حمدا لحمامدین انتهی.

و قال ادام الله ظلّه العالی فی ترجمة اخیه علی ره عند ذکره لا ستاده الشیخ محسن و وصفه بما یحق له ما لفظ و کان له علّی فی الدّین والدّنیا فضل و کان بعض الثقات ینقل عنه التصریح غیر مرّة بالاعتراف لی بالاجتهاد المطلق و انا اذ ذاک شابّ لم ینبت فی وجهی من الشعر شئ و کنت اسمع منه کغیری من التّلویحات بذلک کثیرا قال محرّر هذه الکلمات ولده الرّضا النّقوی الهندی و هو متّعنا الله ببرکة وجوده و ان قارب الثمانین فی هذه الایّام لکّنه یری اقوی ما یکون علی التّدریس فی هذه الایام و المباحثات العلمیّة واشوق ما یکون الیها حتّی انا اذا عرض لنا ان تکلّمه فی حاجة کان وسیلتنا و عنده و احسن ما نتوصّل به الیه ان نبتدء معه بالمباحث العلمیة ثم نشرع فی ذکر حاجاتنا و لم تنزع نفسه فی هذه المدة المتداولة الی طیّبات الدّنیا من المطاعم و المشارب و الملابس و المساکن و احبّ شیئی الیه آثار القدماء من المأکل الحبشیة و الملابس الغلیظة و ابغض شیء الیه اوضاع المترفین من ابناء الزّمان و منذ نشانا و ادرکنا احواله لم نره نام بعد النّصف الاخیر من اللّیل بل لا یزال فی الصّلوة و الذّکر و انحاء العبادات حتی تطلع الشمس و له سلّمه الله من الاولاد الذّکور ستّة:

السیّد جعفر، و السّیّد فرج، و السّید محمود، من امّ واحدة، و السّید باقر  و السیّد رضا، و السیّد هاشم، من امّ واحدةف امّا السّیّد الورع التقی العلامة النبیل الکامل مؤلّف شمل المفاخر سیّدی و اخی السّید باقر بخل العلامة المتقدم ذکره فکان مولده فی النجف الاشرف صبیحه یوم الخمیس قبل طلوع الشمس غرة شعبان المعظم عام الالف و ماتین و نمانین من الهجرة و نشاء احسن منشاً فی الاشتغال و طلب الکمال ثم هاجر الی سرّ من رأی و تلمّذ علی العلماء المحققین کالسید العلامة السید محمد الاصفهانی رحمه الله و اعالم المحقق المیرزا ابراهیم الشیرازی و لم یزل مقیما هناک الی سنه 1211 الألف و الثلثمائة واحدی عشر قبل وفاه المرحوم حجة الاسلام المیرزا الشیرازی قدس الله روحه بسنة و قد کان وفقه الله للحضور فی درس المیرزا المذکور شطراً من سنی اقامته فی سرّ من رأی ثم رجع فی العالم المتقدم ذکره الی النجف و تلمذ علی علمائها الماهرین وفقهائها المرزین کوالده العلامة ادام الله ایامه والشیخ العلامة الورع التقی الشیخ محمد طه النجفی حتی اجازه جمع من مشایخه کالفاضلین المتقدم ذکرها و غیرهم من علمائنا الرّاسخین کالفاضل الشرابیانی و شیخنا المحقق الشیخ عبدالله المازندرانی و العلامة الشیخ فتح الله الملقب بشریعة الاصفهانی و شهدوا له بالاجتهاد المطلق و لعلوّ همّته و دفّة فکره و غوره فی التحقیق و امعان النّظر لم یخرج له الی الآن مصنّف مسمی من کتاباته و قد اجازه سیدی الوالد دامها الله ان یروی عنه جمیع ماله ان یرویه و طریق روایته محروفی ترجمة عمنا المرحوم السید علی المذکور کذا فی نظم اللّئالی.

و جناب میرزا حسین نوری طاب ثراه در شأن وی درجة المأوی میفرماید

حدثنی العالم الجلیل و الفاضل النّبیل مصباح المتقین و زین المجاهدین السید المؤید مولانا السّید محمد بن العالم السید هاشم بن میر شجاعت علی الموسوی الرضوی النجفی المعروف لالهندی سلّمه الله تعالی و هو من العلماء المتقین و کان یوم الجماعة فی داخل حرم امیر المؤمنین علیه السلام من مجاوری بلدتنا الشریفة عمره الله ثم بوجود الابرار و الصفحاء الی آخرها انتهی.