آثار
یکى از بهترین نشانه هاى بیانگر شخصیت، بالندگى فکر و وسعت اطلاعات هر شخصى آثارى است که از او به جاى مى ماند. ابوالمکارم آثار ارزشمند و جاودانه اى از خود به جاى نهاده که با گذشت قرن ها از یاد نرفته و تازگى و طراوت خود را از دست نداده است و کتاب هایش جزء مصادرى است که از زمان تألیف تا کنون، مورد مراجعه فقیهان بوده است. کتاب گران قدر «غنیة النزوع» مدت ها به عنوان کتاب درسى در حوزه هاى علمیه تدریس مى شده و مورد استفاده قرار مى گرفتهتا آن جا که محقق طوسى این کتاب را نزد معین الدین مازنى مصرى قرائت کرده است.([27])
نزدیک به 20 کتاب، رساله و نامه به ابن زهره نسبت داده شده است. تنوع موضوعات این آثار نشان دهنده وسعت دامنه دانش اوست. علاوه بر کتاب غنیة النزوع، آثار دیگرى از ابن زهره به جاى مانده است که عبارتند از:
1. الاعتراض على الکلام الوارد من حمص,([28])
2. الجواب عمّا ذکره مَطْران,([29])
این کتاب جواب اشکالاتى است که ابن زهره به رئیس کاهنان داده است.
3. الجواب عن الکلام الوارد من ناحیة الجبلجواب از کلامى است که از ناحیه جبل عامل آورده اند.
4. جواب المسائل الواردة من بغدادجواب مسائلى است که از بغداد آمده است.
5. قبس الانوار فى نصرة العترة الاخیار,
بعضى از مخالفین معاصر علامه حلى بر این کتاب ردّیه اى به نام «المقتبس» نوشته اند و یکى از عالمان شیعه، به نام شیخ على بن هلال بن فضل، ردّى بر این مخالفان نوشته است. با نام «الانوار الجالبه لظلام الغلس من تلبیس صاحب المقتبس».
6. جواب الکتاب الوارد من حمصجواب نامه اى است که از شهر حِمص آمده است.
7. مسائل فى الرّد على المنجمینمسائلى در رد نظریه ستاره شناسان که به بیست و یک مسئله مى رسد.
8. نوشته اى در بررسى مسئله تفکر و تعقل و این که آیا این مسأله به تنهایى در تحصیل معارف عقلیه کفایت مى کند؟
9. بررسى این مسئله که رؤیت ظاهرى حق تعالى براى انسان امکان ندارد.
10. بررسى این که خداوند متعال جبار و حى است.
11. مسأله نیت وضو هنگام مضمضه و استنشاق,
12. بررسى و رد نظریه کسانى که گمان کرده اند تفکر به تنهایى در شناخت خداوند متعال کافى نیست.
13. مسأله تحریم فقاع (آبجو),
14. بررسى و ردّ نظریه کسانى که اعتقاد دارند که حسن و قبح فقط شنیدنى است نه عقلى.
15. بررسى و رد قائلان به این که در دین اسلام قیاس قابل قبول است.
16. النکت(در علم نحو)
17. بررسى مسأله جواز نکاح متعه,
18. نقض اشکالات فلاسفه,
19. غنیة النزوع الى علمى الاصول و الفروع.
با این که مرحوم ابن زهره داراى تألیفات زیادى استاما با کمال تأسف تنها «غنیة النزوع الى علمى الاصول و الفروع» وى در دست است و کتاب هاى دیگر این دانشمند بزرگ در دسترس نیست. این کتاب گران بها و ارزشمند در سال هاى اخیر یا نظارت و اشراف استاد عالى قدر حضرت آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانى (دام عزه) همراه با مقدمه([30]) ایشان و تحقیقات مفیدِ محقق گرامى، حجت الاسلام و المسلمین بهادرى چاپ شده است.
غنیة النزوع
کتاب (غنیة النزوع الى علمى الاصول و الفروع) کتابى است جامع و ارزشمند که پس از قرن ها هنوز مباحث آن تازگى دارد و طراوت خود را از دست نداده است، به همین علت سزاوار است نکاتى را در مورد آن یادآور شویمتا تذکارى باشد براى استفاده بردن از این گوهر گران بها که به فراموشى سپرده شده است. این کتاب در 3 موضوع بحث مى کند 1. اصول دین (مهم ترین مسائل کلامى) 2. اصول فقه (مشتمل بر قواعد اصولیه که احکام شرعیه از آن استنباط مى شود. 3. فروع و احکام شرعیه (مشتمل بر یک دروه فقه استدلالى مختصر، که در آن، به کتاب و سنت نبوى و احادیث اهل بیت(علیهم السلام) استدلال شده است).
ابن زهره در این کتاب یک دوره فقه استدلالى را به طور مختصر بحث کرده است که داراى امتیازات ویژه اى است از آن جمله:
1. در استدلال ها از آیات قرآن کریم استفاده نموده و تقریباً به دویست و پنجاه آیه از قرآن شریف در موارد مختلف استدلال کرده است.
2. اعتماد در استدلال بر احادیث نبوى(صلى الله علیه وآله) به صورت دلیل بر مطلوب یا احتجاج بر مخالف. در بحث اصول فقه هم بحث مفیدى در مسأله قیاس، انجام داده و بررسى دلایل قائلین به قیاس و مخالفان آن ها را به طور کامل آورده است.
3. ابن زهره با تسلط کامل و گسترده اى که بر فقه اهل سنت و فقه شیعه داشته، توانسته است کتاب فقهى جامعى تدوین کند و خلأ موجود در آن زمان را پر نماید.
در بین دانش هاى اسلامى بحث فقه اکبر (اصول دین و مسائل کلامى از توحید تا معاد) از اهمیت خاصى برخوردار است که در این کتاب مطرح شده است. در بین مباحث کلامى اى که در این کتاب شریف آمده، شاید بتوان گفت یکى از شیرین ترین بحث ها که نسبتاً به تفصیل هم آورده شده، بحث امامت است. در این بحث مطالب و مباحث ارزشمندى، همراه با استدلال به آیات شریفه قرآن و احادیث نبوى در مورد ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) و ردّ کسانى که برایشان مقدّم شده اند آمده که بسیار حائز اهمیت بوده و شایسته است که با دقت مورد مطالعه قرار گیرد تا بهره لازم از آن به دست آید.