آثار مکتوب
این مرد بزرگ داراى آثار و مصنفات متعددى است که جملگى، حکایت از فضل و دانش دارند. آثارى که از این بزرگوار تا کنون به چاپ رسیده است عبارتند از:
1. تاریخ القرآن
این کتاب چنان که گفته شد، از مهم ترین و اساسى ترین کتاب ها در زمینه تاریخ قرآن به شمار مى رود که مرحوم زنجانى آن را در سه باب تنظیم نموده است.
باب اول: این باب حاوى ده فصل است و به مباحثى چون تاریخچه پیدایش خط در حجاز و خطى که قرآن به وسیله آن نگارش یافته، کتابت قرآن، نویسندگان وحى، تاریخ نزول سوره ها، ترتیب نزول قرآن در مکه و مدینه و برخى مباحث دیگر مى پردازد.
باب دوم: در این باب، مؤلف، قرآن را در عهد ابوبکر، عمر و عثمان بررسى کرده و ترتیب سوره ها را در مصحف امام على(علیه السلام) و چند مصحف دیگر مورد بحث قرار داده است.
باب سوم: مؤلف در این باب به تاریخ ترجمه قرآن به زبان هاى اروپایى و آراء پاره اى از اندیشمندان عربى درباره تاریخ سوره هاى قرآنى و فواتح سوره هاى قرآن پرداخته است.
2. الفیلسوف الفارسى الکبیر صدرالدین شیرازى
این رساله، اولین اثر مستقل به زبان عربى در شرح حال و آراء ملا صدرا و در بردارنده یک دروه اصول فلسفى صدرالمتألهین است. نویسنده این اثر با مراجعه به حدود 50 کتاب و مقاله آن را جمع آورى کرده است.([19])
بخش اول این کتاب، در مورد زندگى نامه و تلاش عملى ملاصدرا بر پایه منابع رجالى و همچنین گزارشى از اوضاع اجتماعى شیرازى در دوران حیاتش است. بخش دوم کتاب، به بیان آثار و تألیفات ملا صدرا پرداخته است. در بخش پایانى موضوع هایى چون وحدت وجود، حرکت جوهرى، علم بارى غایت وجود عالم، را که از مهم ترین اصول فلسفى ملا صدرا به شمار مى رود به شکل تطبیقى با افکار و اندیشه هاى دیگر فلاسفه مقایسه نموده و مورد بحث قرار داده است.
3. فلسفه حجاب
این کتاب با برهان عقلى، طبیعى، نفسى و شهادت اقوال عالمان بزرگ غرب و اسلام، فواید و لزوم حجاب را براى سعادت بشر بیان نموده است. مؤلف، براى تحلیل مسأله حجاب در این کتاب، سبک خاصى را انتخاب نموده است. ایشان براى اثبات سخن خویش ابتدا چند اصل را بیان مى نماید و به وسیله آن ضمن تبیین مسأله حجاب با روشى جدید و ادلّه عقلانى لزوم آن را اثبات مى کند.
زنجانى در انتهاى این کتاب به برخى از شبهات در خصوص مسأله حجاب با اسلوبى زیبا پاسخ مى گوید.
این کتاب در سال 1343 هـ .ق. در نجف اشرف چاپ شد و به تازگى در ضمن کتاب «رسائل حجابیه» به چاپ رسیده است.
4. طهارة اهل الکتاب
این کتاب حاصل تحقیقات فقهى مؤلف در این خصوص است، در سال 1345 هـ .ق. توسط مطبعة دارالسلام، در شهر بغداد به زبان عربى منتشر شد.
مؤلف، در این کتاب ضمن بیان ادلّه قائلین به نجاست و طهارت اهل کتاب، به بیان ادلّه خویش مبنى بر طهارت اهل کتاب پرداخته است.
5. زندگانى محمد(صلى الله علیه وآله)
این کتاب ترجمه فارسى بخشى از کتاب «الأبطال»، نوشته فیلسوف انگلیسى زبان، «توماس کارلایل» است که توسط انتشارات سروش به چاپ رسیده است.
از نظر زنجانى، این کتاب بسان نقاش ماهرى است، در شرح صفات و خصوصیات روحى پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و بیان شخصیت ایشان، و این مزیت در اثر تتبع و تفکر عمیق توماس کارلایل در سیره نبوى به دست آمده است.([20])
آقاى زنجانى هدف از ترجمه این کتاب را قدردانى از مؤلف این کتاب و معرفى آن به ایرانیان عنوان مى کند.
6. عظمت حسین بن على(علیهما السلام)
مؤلف در این کتاب ابتدا به نحوه شکل گیرى خلافت در صدر اسلام اشاره نموده و سپس با بیان برخى از زمینه هاى تاریخى پیدایش واقعه کربلا، این حادثه را مورد تحلیل قرار مى دهد.
این کتاب در سال 1356 هـ .ق. با مقدمه واعظ چرندابى، توسط انتشارات سروش در تبریز به چاپ رسیده است.
7. شرح بقاء النفس بعد فناء الجسد و بوارالبدن
این کتاب در حقیقت شرح و تعلیقه اى است بر کتاب «بقاء النفس بعد فناء الجسد و بوار البدن»، نوشته خواجه نصیرالدین طوسى که توسط ابوعبدالله زنجانى به رشته تحریر درآمده است. این کتاب به فارسى ترجمه شده و تحت عنوان «بقاى روح پس از مرگ» به چاپ رسیده است.
8. منهاج النجاح او مناسک آل محمد(صلى الله علیه وآله)
کتاب «منهاج النجاح» در زمره کتاب هاى فقهى آقاى زنجانى است که در سال 1342 هـ .ق. در بغداد به چاپ رسیده است.
9. ترجمه وصیت ارسطو به اسکندر
مرحوم زنجانى این اثر را که در اصل به زبان عربى بوده به زبان فارسى برگردانده که در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران (شماره 4 ـ 3، سال 17) به چاپ رسیده است.
10. التصوف فى التاریخ
«التصوف فى التاریخ»، کتابى است که در خصوص تئورى وحدت وجود و روند آن در مکتب هاى علمى از گذشته تا امروز، نوشته شده. گویا این کتاب به چاپ نرسیده امّا برخى از فصول آن در مجله «الاخاء» به چاپ رسیده است.
آیت الله زنجانى داراى آثار ارزشمند دیگرى نیز هست که هنوز به صورت خطى باقى مانده و به چاپ نرسیده است. از جمله آن ها، آثار ذیل است:
11. رسالة فى قاعدة الواحد لا یصدر عنه الاّ الواحد([21])
در خصوص این کتاب باید گفت که: آیت الله شیخ الشریعة اصفهانى، استاد مؤلف، ضمن افزودن مطالبى بر این رساله، با نگارش تقریظى بر این اثر ارزشمند از مؤلف آن قدردانى نموده است.
12. الاصول الاجتماعیه فى القرآن
13. الاسلام و الأروبیون
14. اثبات تحریف العهدین
15. الافکار الفلسفیه
16. المعارف فى ایران قبل الاسلام
17. مقایسة حال المسلمین فى هذه الاعصار مع الازمنة السابقه فى العِزِّ وَ الذِّل
18. الوحى
19. دین فطرت
20. ترجمه وصیت ارسطو به اسکندر
21. سر انتشار اسلام([22])
22. التصویت([23])