آثـار علمـى

ابوالصلاح حلبى برخى از نتایج فعالیت هاى علمى و تحقیقات فراوان خود را بر روى کاغذ آورده و مجموعه هاى فقهى و کلامى ارزشمندى تألیف کرده است.

وى در زمینه علم طب نیز کتابى تألیف کرده است.

آثار علمى ابوالصلاح دو دسته اند:

الف) نوشته هایى که موجود نیست و فقط فهرست نویسان و شرح حال نگاران به نام آن ها اشاره کرده اند، عبارتند از:

1 ـ البدایة، در علم فقه.

2 ـ تدریس الصحّة، در علم طبّ.

3 ـ التلخیص، در علم فقه.

4 ـ التهذیب.

5 ـ الشافیة.

6 ـ دفع شبه الملاحدة.

7 ـ شرح الذخیره، در علم کلام، الذخیره (تألیف سید مرتضى است).

8 ـ العمدة، در علم فقه.

9 ـ الکافیه.

10 ـ اللوامع.

11 ـ مختصر الفرائض الشرعیه.

12 ـ المرشد فى طریق التعبد.

13 ـ المعراج، در علم حدیث.^([33])

ب) تألیفاتى که نسخه هاى خطى آن ها موجود است و برخى نیز به طبع رسیده اند، عبارتند از:

1 ـ الکافى فى التکلیف

موضوع این کتاب، تکلیف الهى است. وى در این کتاب، تکلیف شرعى و مباحث فقهى را اصل قرار داده و مباحث اعتقادى را به گونه اى مختصر و به عنوان مقدمه اى بر مباحث فقهى، آورده است. ابوالصلاح در این کتاب، شیوه اى نوین در فصل بندى ابداع کرده است که با توجه به آثار فقهى پیشین امامیه، بى نظیر است.

در آثار فقهى امامیه که در قرن پنجم تألیف شده اند، شباهت هایى با الکافى دیده مى شود که نشانگر رواج و تداول این کتاب در عراق و شاماست.

ابن حمزه در قرن ششم هجرى، هنگام تألیف «الوسیله» روش و شیوه «الکافى» را الگوى کار خود قرار داده است.

همچنین ابن ادریس، دیگر فقیه قرن ششم هجرى در موارد متعدد از کتاب خود «السرائر» به نقل نظرات ابوالصلاح پرداخته و با این که فقیهى دیر پسند است، «الکافى» را کتابى محققانه مى شمرد. ابن زهره، فقیه دیگر حلبنیز در تألیف کتاب «الغنیة»الکافى را یکى از مدارک و منابع اصلى خود مورد توجه قرار داده است.^([34])

نسخه هاى خطى «الکافى» در این کتابخانه ها موجود است:

1 ـ کتابخانه مولا محمّد على خوانسارى در نجف.

2 ـ کتابخانه سید حاج آقا، نواده سید حجّة الاسلام اصفهانى.

3 ـ کتابخانه مولا محمّد حسین قمشه اى در نجف.

4 ـ کتابخانه شیخ مشکور در نجف.

5 ـ کتابخانه آستان قدس رضوى.

6 ـ کتابخانه آیت الله حکیم در نجف (تاریخ کتابت: 1224 هـ .ق.)

7 ـ کتابخانه مدرسه بروجردى در نجف (تاریخ کتابت: 1237 هـ .ق.)

8 ـ کتابخانه مجلس شوراى اسلامى در تهران.

9 ـ کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامى تهران (تاریخ کتابت: 1230 هـ .ق.)

10 ـ کتابخانه آیت الله العظمى گلپایگانى در قم (تاریخ کتابت: 1222 هـ .ق.)

11 ـ کتابخانه آیت الله العظمى مرعشى نجفى در قم.^([35])

کتاب الکافى، اخیراً به کوشش آیت الله رضا استادى منتشر شده است.

2 ـ تقریب المعارف

این کتاب که دومین تألیف موجود ابوالصلاحاست، به همّت آیت الله استادى منتشر شده است.

موضوع این کتاب علم کلام و مسایل اعتقادى است.

دانشمندان و بزرگان متعددى از این کتاب نام برده و آن را مورد توجه خود قرار داده اند.^([36])

تنها نسخه خطى موجود از این کتاب، در کتابخانه آیت الله العظمى مرعشى در قم وجود دارد که ناقص است و بخش هایى از آن مفقود شده است.

تاریخ کتابت این نسخه، 191 صفحه اى، قرن یازدهم هجرى است.

از سخنان شیخ آقا بزرگ تهرانى بر مى آید که نسخه اى دیگر از این کتاب در حاشیه نسخه خطى «کفایة الاثر»، یکى دیگر از کتب اعتقادى امامیه وجود دارد. این نسخه مربوط به سال 1009 هـ .ق. و به خط افضل بن حسن شوشترىاست.^([37])

این کتاب در چهار بخش تدوین شده است:

1 ـ توحید، نبوّت و امامت.

2 ـ توضیح در مورد خلفاى پس از پیامبر(صلى الله علیه وآله)و بررسى شخصیت و ابعاد وجودى آن ها.

3 ـ مباحث مربوط به امام عصر(عج).

4 ـ جزء آخر کتاب در نسخه حاضر موجود نیست. تنها 2 صفحه از آن باقى مانده است.^([38])

3 ـ البرهان على ثبوت الایمان

سومین تألیف از آثار موجود ابوالصلاح، درباره علم کلام است. این تألیف مختصر است و تاکنون به چاپ نرسیده است و به صورت نسخه خطى در کتابخانه آستانِ قدس رضوى در مشهد و کتابخانه آیت الله العظمى حکیم در نجفموجود است.

نسخه اى از این کتاب در قرن هشتم هجرى، توسط «حسن بن الحسن دیلمى» در ضمن اعلام الدین نوشته و نگه دارى شده است.

ابوالصلاح در این نوشته مختصر، توحید و عدل را بررسى کرده و مسایلى را بیان کرده است که به عقیده وى، باور داشتن آن ها سبب نجات و عدم اعتقاد آن ها موجب کفر مى گردد.^([39])