پایگاه فضیلت
ایام پدیدارى مدرسه حقانى از فصول درخشان زندگى آیت الله قدوسى است. آیت الله قدوسى با همفکرى برخى از استادان برجسته انقلابى حوزه علمیه در پى تغییرات بنیادى در ساختار ادارى - آموزشى حوزه علمیه قم برمى آید. بدین خاطر تصمیم مى گیرند نقشه خود را ابتدا در مدرسه اى آغاز نمایند تا پس از موفقیت، در سراسر حوزه هاى علمیه اجرا نمایند. آیت الله العظمى میلانى که با برنامه هاى اصلاحى آنان موافق بود مدرسه علمیه اى را در قم به آنها واگذار مى نماید.
مدرسه حقانى در سال 1343 با مدیریت آیت الله قدوسى و با همکارى شهید بهشتى، آیت الله مصباح یزدى، آیت الله جنتى آغاز به کار مى نماید. آیت الله قدوسى با دعوت از اساتیدى با تجربه و انقلابى مانند آیت الله مشکینى، آیت الله جنتى، آیت الله محمدى گیلانى، بنیه علمى مدرسه را تقویت نمود. نظم در حوزه هاى علمیه در جایگاه خود قرار نداشت. مدرسه حقانى نخستین مدرسه علمیه قم بود که بسیار منظم بود. آیت الله قدوسى نظم شدیدى را در مدرسه به اجرا در آورد. و در مدت چهارده سال اداره مدرسه، هماره به رعایت مقررات مقید بود.
حضور و غیاب در کلاس، برگزارى امتحانات و پیگیرى مدام رشد علمى - اخلاقى طلاب از امتیازات این مدرسه بود.
اندک اندک آوازه مدرسه حقانى به همه جا پخش شد. بسیارى از جوانان به این مدرسه روى آوردند و تجمع انبوه استادان جوان و انقلابى در مدرسه، ساواک را به هراس انداخت. مدرسه حقانى پایگاه مبارزان شناخته شده بود. ساواک بارها به مدرسه حمله کرد، اما به دلیل مدیریت کارآمد آیت الله قدوسى کارى از پیش نبرد.
در آن زمان آموزش زبان انگلیسى در حوزه هاى علمیه مطلوب نبود اما در مدرسه حقانى براى آشنایى طلاب با زبانهاى خارجى، به این مهم اقدام ورزید. برخى از دروس دانشگاهى مانند جامعه شناسى، روان شناسى و اقتصاد نیز در این مدرسه از سوى استادان دانشگاه تدریس مى شد.
برخى از کتابهاى درسى حوزه، کتابهاى آموزشى نبودند. سبک نگارش آنها براى تدریس مناسب نبود و بسیار از متون درسى براى قرنهاى پیشین تدوین شده بود. مدرسه حقانى نخستین گام را براى تغییر کتب درسى برداشت. کتاب «صرف ساده» بسیار شیوا و روان از سوى دو تن از استادان مدرسه تدوین شد و به عنوان متن درسى در مدرسه تدریس گردید.
آیت الله قدوسى هماره طلبه ها را به تهذیب اخلاق سفارش مى کرد. درسهاى اخلاق او، هر هفته روح تشنه طلاب را با پندهاى آسمانى سیراب مى ساخت. خطبه همام و برخى دیگر از سخنان روح بخش امام على(علیه السلام)را براى طلبه ها، از حفظ مى خواند و با صدایى لزران و چشمانى گریان، طلاب را با اوصاف پرهیزگاران آشنا مى ساخت.
بسیار مواظب بود که طلبه ها گرفتار غیبت، دروغ و سخنان لغو نشوند. هماره طلبه ها را به خواندن نماز شب سفارش مى کرد و مى گفت : افرادى که در ظاهر مقدّس تر از شما بودند و بعدها منحرف شدند و روحانى نمایانى که حوزه را رها کرده، با رژیم همکارى کردند، همه در این مسائل اشکال داشتند.
ایشان نیمه هاى شب به مدرسه مى رفت تا ببیند که طلبه ها براى نماز شب بر مى خیزند یا نه.
قدوسى با تمام توان در راه پیشبرد هدفهاى اصلاحى مدرسه تلاش مى کرد. رهبر انقلاب، حضرت آیت الله العظمى خامنه اى در این باره فرموده است :
«چند خصوصیت در ایشان وجود داشت. که نه تنها من، بلکه همه را جذب مى کرد، یکى از آنها صداقت و صفاى این مرد بود... خصوصیت دوم پرکارى و پشتکارى ایشان بود. .. اگر ریاست مدرسه حقانى با کسى غیر از آقاى قدوسى بود، من باور نمى کردم که این مدرسه به این اندازه از ارزش و آثار مى رسید.
مدرسه حقانى از زمانى که آیت الله قدوسى مدیریت آن را بر عهده گرفت، تا پیروزى انقلاب اسلامى، یکى از سنگرهاى مبارزه در برابر رژیم پهلوى بود. طلاب مدرسه، همگى مقلد امام بودند. ساواک بارها به مدرسه یورش برد و شمارى از طلبه ها را دستگیر کرد. بسیارى از اعلامیه ها در این مدرسه تکثیر مى شد.
مدرسه حقانى، مدرسه علمیه نمونه قم بود. نظام آموزشى و ادارى مدرسه چنان به موفقیت رسید که متولیان بسیارى از مدارس علمیه قم و مشهد از الگوى موفق این مدرسه درس گرفته، به اصلاح نظام ادارى - آموزشى مدارس پرداختند.
بسیارى از طلاب جوان، با علم، خوشفکر، متقى و آگاه به مسائل سیاسى این مدرسه، پس از پیروزى انقلاب اسلامى در مسؤولیتهاى اجرایى، قضایى و سیاسى، خدمتهاى شایانى به انقلاب نمودند.
مکتب توحید
زنان نیمى از پیکر جامعه اند. رژیم پهلوى با ترویج فحشا و بى بندبارى نیمى از نیروى فعال جامعه را از سازندگى کشور، دور ساخته بود. افکار کمونیستى در دانشگاهها غوغا مى کرد. آیت الله قدوسى در سال 1352 با تأسیس «مکتب توحید» در قم، گام بزرگى براى تحصیل علوم اسلامى خواهران برداشت. قدوسى با تجربه موفق اداره مدرسه حقانى توانست کانونى براى تربیت خواهران متعهد و متخصص فراهم سازد. بسیارى از خواهران در این مرکز با علوم اسلامى آشنا شده، سپس به تبلیغ فرهنگ اسلامى و هدایت زنان جامعه پرداختند.
پیشتازان عدالت اسلامى
آیت الله قدوسى همراه روحانیت مبارز در برپایى راهپیماییها نقش رهبرى داشت.
او در کمیته استقبال از امام، بسیار زحمت کشید. پس از پیروزى انقلاب، از سوى امام مأموریت یافت تا در دادگاههاى انقلاب به قضاوت بپردازد. چه اینکه بسیارى از مسؤولان بلند پایه رژیم پهلوى، فرماندهان ارتش و ساواک که در شهادت هزاران نفر نقش داشتند، دستگیر شده بودند.
مدتى بعد وى از سوى امام مأمور اداره امور ستاد انقلاب اسلامى در قم مى شود و با ورود امام به قم، آیت الله قدوسى در دفتر ایشان به خدمت مشغول مى شود.
آن روزها دادگاههاى انقلاب در شهرها، بدون هماهنگى با یکدیگر کار مى کردند. اوایل پس از انقلاب، به دلیل فروپاشى رژیم، ارکان ادارى کشور از هم پاشیده شد. بنابراین نیاز بود که دادگاههاى انقلاب در یک هدف مشترک قرار بگیرند و سازماندهى شوند. بدین علت امام خمینى، در سال 1358، آیت الله قدوسى را به دادستانى کل انقلاب بر مى گزیند. محاکمه ساواکیها، مسؤولان رده بالاى رژیم پهلوى و ضد انقلابیون بر عهده دادگاههاى انقلاب بود.
گروه التقاطى فرقان با ترور آیت الله مطهرى و برخى از سران سیاسى - فرهنگى خطر بزرگى براى انقلاب بود. آیت الله قدوسى توانست با کمک سپاه پاسداران انقلاب اسلامى، اعضاى این گروهک ضد انقلاب را شناسایى و دستگیر نماید.
آیت الله قدوسى در طول مدت تصدى ریاست دادستانى انقلاب، از مزایاى قانونى شغل خود استفاده نکرد. او حتى حاضر نشد در منزل مصادره اى که در اختیارش گذاشته بودند، اقامت کند. مى گفت : «بگذارید جنازه ام را از منزل مصادره اى بیرون نیاورند.» سرانجام, اصرارِ دوستان بر سکونتِ در منزلِ مصادره اى را نپذیرفت و منزلى اجاره کرد.
ریاست قوه قضائیّه پس از تصویب قانون اساسى، به شوراى عالى قضایى سپرده شد. آیت الله قدوسى نیز عضو شوراى عالى قضایى بود. او با همفکرى شهید بهشتى توانست وضعیت نابسامان قوه قضائیه را سروسامان بخشد. آیت الله قدوسى بر این باور بود که باید تغییرات اساسى در نظام قضایى کشور انجام پذیرد. او مى گفت : با تغییرات ظاهرى و عوض کردن چند مهره نمى توان دادگاه و قوه قضایى اسلامى ایجاد کرد. قوه قضائیه و دادگسترى که از رژیم طاغوت باقى مانده است، سرتاسر آن خراب است از قوانین قضایى گرفته تا سیستم ادارى و بسیارى از افراد آن.
قدوسى براى دادگاهها و دادسراهاى انقلاب قوانین و مقررات ویژه اى تهیه کرده هماره با مجلس شوراى اسلامى در ارتباط بود، با سعى او کمیسیون ویژه اى در مجلس براى وضع قوانینى اسلامى براى قوه قضائیه، تأسیس شد هرگاه به مشکلى بر مى خورد و هیچ راهى براى برطرف کردن آن پیدا نمى کرد، نزد امام خمینى مى رفت و از ایشان نظر مى خواست.
آیت الله قدوسى در دورانى پرآشوب که گروهکهاى ضد انقلاب فاجعه مى آفریدند لیبرالها به پشتیبانى رئیس جمهور، بنى صدر بسیارى از مسؤولیتهاى کلیدى کشور را در دست داشتند، به سروسامان دادن نظام قضایى کشور پرداخت.