میرزا حیدر على
میرزا حیدر على در فقه، تفسیر، حدیث و کلام، پژوهش هایى انجام داد و آثارى نیز در این علوم به نگارش درآورد. برخى از عقاید او، گرچه بر اساس برداشت و اجتهاد فقهى بوده امّا با سیره عملى امامان معصوم(علیهم السلام) مخالف بوده است به طورى که ترویج آن افکار افراطى خسارت مادّى و معنوى گوناگونى در پى داشت. از جمله باورها و فتاواى میرزا حیدر على «کافر و نجس بودن اهل سنّت و منافقان» بود.
در «مرآت الاحوال»([1][1]) مى خوانیم:
«فاضل مقدّس و عالم متبحّر، ملاّحیدر على، مجاور نجف اشرف است و تصلّبش در مذهب حقّ، به درجه کمال بود و در مسائل اصولیه، طریقه سیّد مرتضى ـ علیه الرّحمة ـ را داشت».
عقاید متعصّبانه پیروان حیدر على، از سوى عالمان معاصرش مردود اعلام شد و در بطلان و ردّ آن، کتاب هایى نیز نوشته شد. و چه بسا یکى از عللى که میرزا حیدر على شیروانى با تمام مقامات علمى و زهد و تقوا، گمنام مانده و آثار و تألیفاتش متروک و مهجور است، همین آراى ویژه او باشد.([2][2])
رحلت
درباره زمان رحلت و آرامگاه میرزا حیدرعلى، اطّلاع دقیقى به دست نیاوردیم، جز اینکه میرزا حیدر على نگارش برخى از کتاب هایش مانند «احوال الصحابة»، «الاسلام و الایمان»، «اصالة البرائة»، «تراجم السّفراء»، «الامامة» و «المجالس» را در سال 1129 هـ .ق. به پایان رسانده است.([3][3])
وى در نجف اشرف زندگى مى کرد و ممکن است به عللى، پیکرش به اصفهان منتقل شده باشد چرا که بر اساس عقیده آیت الله مرعشى نجفى مقبره میرزا حیدرعلى در بیرون بقعه دایى اش، علاّمه مجلسى قرار دارد.([4][4])
تألیفات
تألیفات میرزا حیدرعلى عبارتنداز:
1. آیات النّازلة فى ذمّ الجائرین على اهل البیت(علیهم السلام)
2. احکام الارضین
3. احکام البغاة
4. احکام المسافر
5. احوال الصحابة
6. احوال نوّاب اربعة، (تراجم السفراء فى عصر الغیبة الصغرى)
7. الاسلام و الایمان و معنى الناصب، داراى سه فصل و یک خاتمه، (عربى)
8. اصالة البرائة
9. العترة
10. تعلیقه بر مسالک
11. التوحیددر دو جلد که جلد دوم آن «الحجّة و الامامة» است.
12. حاشیه بر فروع کافى
13. المجالس، در امامت
14. مختصر و تلخیص کتاب المصباح المتهجّد شیخ طوسىدر ضمن، وى برخى ادعیه و زیارات را به آن افزوده است.
15. استنباط الاحکام فى عصر غیبة الامام(علیه السلام)
16. المزار
17. مناقب الحیدریة
18. المناقب و المثالب(ما روته العامة من فضائل اهل البیت(علیهم السلام) و مثالب اعدائهم).
این کتاب ارزشمند با تحقیق شیخ محمّد حسّون، در سال 1414 هـ .ق. توسّط منشورات الاسلامیه و تحت عنوان «مناقب اهل البیت(علیهم السلام)»، به زبان فارسى، چاپ شده است.
19. میزان المقادیر(المقادیر الشرعیة)، در پنجاه بیت.
20. رسالة فى وجوب توقیر الذّریة الطاهرة
21. رسالة فى وجوب الصلاة عند ذکر النّبى(صلى الله علیه وآله)
22. رسالة فى فضل اهل البیت(علیهم السلام)
23. رسالة فى العصمة
24. رسالة فى تکفیر غیر الامامى
25. رسالة فى تکفیر المنافقین
26. رسالة فى حدّ القصر
27. رسالة فى الصّلاة و احکامها
28. رسالة فى کفر المنافق الناصب من جمیع طبقات المسلمین
29. رسالة فى مسائل الصّوم
30. رسالة فى شکوک الصلاة
31. رسالة فى ما ورد فى صدر هذه الامّة
32. رساله اى در وجوب عینى اجتهاد بر تمام مکلّفان
و رساله هاى دیگر.([5][5])
در قاموس اندیشه
شیخ عبدالنّبى قزوینى در وصف میرزا حیدر على شیروانى مى گوید:
«...کان فاضلا معظّماً وعالماً ومفخماً کما علمناه من تعلیقاته على المسالک و غیرها... ([6][6]) مولانا حیدر على شیروانى، دانشمندى بزرگ و عالمى ارجمند بودچنان که این امر را از تعلیقات ایشان بر مسالک و کتاب هاى دیگر درمى یابیم. این تعلیقات گرچه اندک است لکن بر فضل و دانش مؤلّف آن گواهى مى دهد. و تمام کلام اینکه، وى اهل فضل و دانش بود و در عین حال، اهل زهد و تقوا...».([7][7])
علاّمه شیخ محمّدحسین اعلمى حائرى در وصف او آورده است:
«...العالم الفاضل الفهامة کان حاویاً لأنواع الفضائل و مراتب التّقوى کاملا فى العلوم العقلیة والنقلیة.».([8][8])
[9][1]. ص 109.
[10][2]. زندگینامه علاّمه مجلسى، ج 2، ص 317.
[11][3]. الذّریعة، ج 1، ص 305، ج 2، ص 62، 63 و 114، ج 4، ص 58، 59 و 479 و ج 19، ص 354 و 355.
[12][4]. زندگینامه علاّمه مجلسى، ج 2، ص 316.
[13][5]. اعیان الشیعة، ج 6، ص 274مصفى المقال فى مصنّفى علم الرجال، آقابزرگ تهرانى، ص 164 ـ 166زندگینامه علاّمه مجلسى، ج 2، ص 316 و 317مناقب اهل البیت(علیهم السلام)، ص 15 ـ 17.
[14][6]. تتمیم أملالآمل، ص 137 و 138.
[15][7]. علاّمه مجلسى بزرگمرد علم و دین، ص 555فیض قدسى، ص 229.
[16][8]. دائرةالمعارف الشیعة العامّة، ص 534.